Vrijwilligers onderzoeken de waterstand en -kwaliteit aan 40 meetpunten

De voorbije jaren kenden we lange droge periodes én periodes van overvloedige neerslag die beiden voor overlast zorgden. Door de klimaatverandering zal dit nog toenemen. Als reactie op deze problematiek lanceerde provincie Limburg het burgeronderzoeksproject “In de BRES voor water”, waarbij vrijwilligers de waterstand en -kwaliteit van de Haspengouwse beken monitoren. Sinds oktober 2020 gebeurden er 258 metingen aan 40 meetpunten, en het onderzoek loopt nog verder.

Laag basiswaterpeil, matige tot ontoereikende waterkwaliteit en nieuwe diersoort ontdekt

Voor 14 meetpunten zijn er voldoende gegevens beschikbaar om trends te zien. Onderzoekers legden deze meetgegevens naast de neerslaggegevens van meetstations in de buurt. Hieruit blijkt dat het basiswaterpeil van een aantal beken in het onderzoeksgebied laag ligt, ook dit jaar met een bovengemiddelde hoeveelheid neerslag in het voorjaar en in de zomer. Dit basiswaterpeil is ter hoogte van de meetpunten zelfs zeer laag (minder dan 10 cm) voor de Winterbeek in Kortessem, de Sassenbroekbeek in Borgloon, de Melsterbeek in Sint-Truiden en de Batsheersebeek in Heers. De beken reageren verschillend op grote neerslagpieken: het waterpeil stijgt in de ene beek sneller en sterker dan in de andere, en de duur van die stijging kan ook erg verschillen.  

Ook de waterkwaliteit wordt bekeken. In het project worden geen waterstalen genomen, maar de aanwezigheid van waterdiertjes is een goede indicatie. De onderzoeksgegevens lijken te wijzen op een goede waterkwaliteit aan één meetpunt. Aan de andere meetpunten wijzen de aanwezige fauna en flora op een matige tot ontoereikende kwaliteit. Aan één meetpunt lijkt de waterkwaliteit slecht te zijn. Oorzaken daarvoor kunnen o.a. externe vervuiling (bv. riolering, sproeistoffen), steile oevers, rechtgetrokken en uitgediepte beken en droogte zijn. Hierdoor komen weinig onderwaterplanten voor in de beek, die net heel belangrijk zijn voor de overlevingskansen van heel wat waterdiertjes. Toch troffen de onderzoekers een 70-tal soorten ongewervelde waterdieren aan, waaronder enkele interessante waterroofkevers en een nieuwe soort bloedzuiger voor België.  

Effecten van herstelprojecten opvolgen 

Voor een groot aantal beken zijn herstelprojecten nodig. Daarom werken provincie Limburg en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren samen met de lokale besturen, Vlaamse Milieumaatschappij, Bekkensecretariaat Demerbekken, wateringen, landbouwers, natuurverenigingen en landeigenaars aan projecten die de kwaliteit van de Haspengouwse beken herstellen.  

Bert Lambrechts, gedeputeerde voor Water, Milieu en Natuur: “Zo is er het project ‘Herk & Mombeekvallei’. Samen met partners doen we er alles aan om beken weer te laten kronkelen of om te voorkomen dat vervuilende stoffen afvloeien naar de beek door de aanleg van grasbufferstroken tussen de beken en de aanpalende akkers. Met het onderzoeksproject ‘In de BRES voor water’ volgen de onderzoekers van UHasselt/I-BioStat, de Vlaamse Milieumaatschappij en de provincie ook mee de effecten van deze projecten op.” 

Spring zelf in de BRES voor de Haspengouwse beken 

Het onderzoek loopt nog, en vrijwilligers kunnen nog steeds gegevens verzamelen aan de meetpunten.  

“We ontwikkelden een gloednieuw fiets- en wandelboekje, dat je meeneemt langs een aantal meetpunten. In dat boekje vind je ook leuke doe-tips om zelf of samen met je (klein)kinderen mee aan de slag te gaan. Zo wordt deelnemen aan het onderzoek zinvol én leuk, voor jong en oud”, aldus gedeputeerde Lambrechts. 

Op www.indebresvoorwater.be  ontdek je alles over het project, en kun je het nieuwe wandel- en fietsboekje langs de meetpunten bestellen. Je kunt je boekje ook afhalen in de bibliotheken van de Haspengouwse gemeentes en in een aantal horecazaken in de omgeving.