Water-Land-Schap is een landinrichtingsprogramma van de Vlaamse overheid. Het biedt subsidies aan projecten die problemen met water en droogte in landelijke gebieden aanpakken. Dit programma kadert binnen de Europese Blue Deal, ging van start in januari 2023 en loopt tot eind 2025. 

De valleien van de Herk en Mombeek vormen blauwgroene linten doorheen het Haspengouwse landschap en werden op Vlaams niveau aangeduid als topprioriteit voor het behalen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Bovendien kunnen ze een belangrijke bijdrage leveren aan het behalen van de klimaatdoelstellingen, zowel wat de captatie van CO₂ als het opvangen van klimaatschokken (droogte en overstromingen) betreft.

Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren werkt dan ook al jaren rond het opwaarderen van deze waardevolle beekvalleien. Zo gaven we eerder al vorm aan het project ‘Herk en Mombeek: blauw lint, groene parels’, waarbinnen concrete pilootprojecten werden gerealiseerd.

We namen de opgedane kennis mee in het landinrichtingsproject Water-Land-Schap. 

Het doel is om, samen met alle actoren van het buitengebied, de Haspengouwse valleisystemen verder uit te bouwen als klimaatbuffers tegen verdroging, overstromingen en erosie, en dit van bron tot monding.

We streven daarbij naar een goede ecologische toestand van de beekvalleien door in te zetten op:

• Een verbetering van de ecologische toestand
  • Beekstructuurherstel
  • Verbetering waterkwaliteit
  • Een vlotte vismigratie
  • Landschaps- en natuurherstel
• Aanpakken van de verdrogingsproblematiek
• Het stimuleren van de valleibeleving

In Heers kon Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir vaststellen hoe oplossingen rond de waterproblematiek er concreet kunnen uitzien. We trokken naar de Batheerse Beemd waar de minister het startschot gaf van de eerste maatregelen van het landinrichtingsproject Water-Land-Schap. Samen met landbouwers en andere grondeigenaars waterproblemen ter plaatse aanpakken en op zoek gaan naar duurzame oplossingen voor waterschaarste en droogt, dat is de uitdaging voor de komende jaren. Bekijk hier het filmpje van haar bezoek. 

Partners

• Provincie Limburg, Dienst Waterlopen en Dienst Landbouw
• Provinciaal Natuurcentrum (PNC)
• Watering De Herk
• Proefcentrum Fruit
• PIBO-Campus
• De betrokken gemeentebesturen
• Vlaamse Overheid (VLM)

Alken

1) In Alken vloeit de Mombeek in de Herk. De ideale plek om een bezoekerscentrum in te richten waarbij de twee waterlopen van bron tot monding worden belicht. Met de steun van Leader willen we de Dorpsmolen weer maalvaardig maken en inrichten als bezoekerscentrum en regionaal molenmuseum. Het gebouw zal ook fungeren als toeristisch infopunt en als startplek voor wandelingen, fietstochten en molentochten. Daarnaast werken we educatieve programma’s voor scholen uit, met als thema’s ‘Van akker tot bakker ’ en ‘Van bron tot monding.’ Op deze manier kunnen we zowel de typische natuur als de landbouw van Haspengouw belichten.

2) Eerder voerden we al werken uit in de Bengelbeemd en stelden we het gebied op originele wijze open voor het publiek. Binnen het project Water-Land-Schap bouwen we de Bengelbeemd verder uit tot een ecologische en toeristische verbinding tussen het centrum en de Mombeekvallei. We plannen diverse werken om het historische valleilandschap van de beemd verder te herstellen. Zo zetten we o.a. in op het herstellen van valleigraslanden en de aanleg van houtkanten en poelen. Dit biedt ook kansen voor de zeldzame kamsalamander.

3) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden.  

4) Op de Simsebeek willen we in de toekomst een ecologisch wateropvangbekken aanleggen.

Borgloon

5) Met ingrepen die bijdragen aan het beek- en hydrologisch herstel willen we de natuurwaarden van de Motbeek verhogen.

6) De afgelopen jaren lieten we Golmeerzouwbeek opnieuw meanderen en herstelden de structuur van de waterloop. In 2020 voerden we hier nog bijkomende werken uit.  

7) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

Diepenbeek

8) In Diepenbeek plannen we op verschillende plekken kleinschalig herstel aan waterlopen.

9) In Merlemont en Ter Herken zorgen we voor een duurzaam beheer van de waardevolle valleigraslanden.

10) We plannen werken voor landschapsherstel in de omgeving van de Melbeek.

Hasselt

11) In Hasselt gaan we op verschillende locaties voor het kleinschalig herstel van de beekstructuur en het inrichten van bufferzones langs waterlopen, o.a. aan de Rijsbeek.

12) We plannen acties om de betrokkenheid van inwoners van Stevoort en Sint-Lambrechts-Herk bij de riviervallei te vergroten.

Heers

13) We deden eerder al aan landschapsherstel in de Batsheerse Beemd en zullen verder ook in de stroomafwaartse delen van de vallei werken.  

14) We plannen kleinschalig herstel op de Herk in Heers.  

15) We nemen maatregelen tegen erosie en voor de bescherming van Europees beschermde akkersoorten zoals de Europese hamster en akkervogels.

Herk-de-Stad

16) Met het Life Demer Delta project  herstellen we het habitat van beschermde soorten zoals de kamsalamander.

17) In Herk-de-Stad plannen we ook verdere landschapsinrichtingen in de vallei van de Herk.

18) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

Kortessem

19) We plannen beekstructuurherstel aan de Mombeek tussen de natuurkernen Zammelen en Nietelbroeken. Het gebied ter hoogte van Zammelen is vanuit Europa aangeduid als Speciale Beschermingszone voor natuurontwikkeling. De Mombeek is hier echter te diep, waardoor het omliggende landschap verdroogt. Daarom zullen we de bodem ophopen. Daar profiteren onder meer de in Europa sterk bedreigde blauwgraslanden van.   

20) Er zijn drie belangrijke vismigratieknelpunten in Kortessem op de Mombeek, meer bepaald aan de Bombroek-, de Root- en de Oude Molen, die we willen aanpakken. Aan de Oude Molen en de Rootmolen willen we een nevengeul aanleggen die vismigratie mogelijk maakt. Aan het bruggetje aan de Bombroekmolen willen we stenen storten over een lengte van 120 meter om het verval in de waterloop te minderen. Deze ingrepen zijn nodig, want meer dan een kwart van de Europese zoetwatervissen zijn met uitsterven bedreigd door menselijke ingrepen op de waterlopen.  

21) Langs de Mombeek herstellen we enkele typische valleigraslanden.

22) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

23) Nog in Kortessem zetten we in op de ecohydrologische inrichting van de Winterbeek in de omgeving van het Jongenbos.

Nieuwerkerken

24) In de Vallei van de Zijp hebben we het landschap bijvriendelijk ingericht.

25) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

Sint-Truiden

26) In Groot-Gelmen zorgden we voor beekstructuurherstel op de Herk.

27) We herstellen valleigraslanden in de vallei van de Steenbornbeek in Gelinden. Het Landschapsteam, onze ploeg voor sociale tewerkstelling, zorgt nadien voor een gepast onderhoud. Dit valt binnen onze samenwerkingsovereenkomst met de stad Sint-Truiden.

28) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

Tongeren

29) In het kader van een Leaderproject zorgen we voor kleinschalig beekstructuurherstel op de Lerebeek en herstellen we een kasteelvijver en een valleimoeras. Om instroming in de waterloop tegen te gaan, stelden we – samen met aangelanden – bufferzones in langs de waterloop.

30) In Kolmont herstellen we Europees beschermde topnatuur en zorgen we voor kleinschalig beekstructuurherstel op enkele kleine waterlopen in en rond Kolmont.

31) Nog in Tongeren nemen we maatregelen tegen erosie en voor de bescherming van enkele Europees beschermde akkersoorten, namelijk de Europese hamster en bepaalde akkervogels.

Wellen

32) In Wellen zetten we ons in voor kleinschalig beekstructuurherstel van de waterloop in de Broekbeemd en de Herk. Daarnaast optimaliseren we Europees beschermde tophabitats zoals waardevolle graslanden en moerassen.

33) Via het PDPO-project Biodiverse Fruitteelt helpen we fruittelers om biodiverse perceelranden aan te leggen aan hun boomgaarden. 

34) We zetten ook in op het herstel van het leefgebied van de kamsalamander, de adoptiesoort van de gemeente Wellen. 

 Dit project wordt gerealiseerd en gecofinancierd in het kader van het landinrichtingsproject Water-Land-Schap, in opdracht van de Vlaamse Regering.